Betekenis Boeken Club #27
Over je eigen leiderschap
Het is een redelijke dooddoener om te schrijven dat er zoveel boeken al zijn verschenen over leiderschap. Dat is zo, maar het ligt nogal voor de hand, want de mens is zoekend naar de betere weg om stand te houden. Dat is niet alleen van de laatste tijd zo. Mark Tuitert bijvoorbeeld grijpt terug op Marcus Aurelius, een man die veel bezig was met leiderschap. Marcus Aurelius (26 april 121 - 17 maart 180) reflecteert in 12 overgeleverde boekjes over het overwinnen van emotionele problemen, de (vergankelijke) rol van de mens in de samenleving en de nietigheid van de mens en zijn bekommernissen binnen de kosmos en de eeuwigheid. Zonder het ooit te hebben geweten, of dat het zijn bedoeling was, werd deze Marcus Aurelius een bestseller auteur.
Of denk verder terug naar de Oude Grieken of de Bijbelverhalen met bijvoorbeeld Mozes. In al die oude verhalen gaat het over meesterschap, leiding geven aan een volk, project én aan jezelf. Dat er de laatste 20, 30 jaar veel over leiderschap wordt geschreven heeft dan weer te maken met de turbulente tijd waarin we als mens figureren, of beter, zoals Jan Rotmans dat formuleert, verandering van tijdperk. Hoe houdt je stand?
Anne Van Caeneghem noemt leiderschap dan in haar boek ‘Magnetisch leiderschap’ dan een eigenschap dat aantrekt, magnetiseert. Leiderschap is dan een natuurlijk principe dat je bewust en onbewust kunt toepassen in je leven waardoor mensen om je heen ertoe aangetrokken worden. Goed gebruik ervan maakt dat je mensen kunt enthousiasmeren, in beweging kunt zetten. Verkeerd gebruik … tja, dat weten we ook.
Ze werkt dat bijvoorbeeld uit in 6 inzichten:
1. Magnetisme als oerkracht: leiden vanuit de kern. Dat vraagt van een ieder om eerst die eigen kern op te zoeken, te vinden, en vooral te begrijpen. Teveel leiders doen een trucje, of hebben dit boek als handvest gelezen, maar begrijpen zichzelf onvoldoende. Dit eerste punt is het meeste en belangrijkste werk.
2. De organisatie als magnetisch veld. Je ziet aan bedrijven en organisatie, zonder dat dit ‘vertaald’ wordt in een zinloos mission statement wat hen drijft. Je voelt het en je ziet het.
3. Polariteit: aantrekken en afstoten. Jim Collins noemde dit ooit met zijn voorbeeld van een bus. Wie zitten erin om samen onderweg te zijn, die stappen voorin in. Om achterin die mensen uit te laten stappen die niet bij de organisatie horen.
4. Medewerkers als supergeleiders. Dit is het moment dat medewerkers zelf in vuur en vlam staan voor het beoogde doel als organisatie. Iedereen begrijpt wat we doen, waarom we het doen, en vooral wat we doen.
5. Je magnetisme als kompas. Het doel trekt aan, de naald wijst die kant op. Het gaat bijna in een eigen flow.
6. Magnetisch communiceren. Hier komt het als leider dan op aan, de kunst van communiceren. Niet jezelf voorop zetten, maar dat wat samenbindt. Verhalen, de groep, de entiteit van de organisatie.
Een magnetisch leiderschap, zo betoogt Anne Van Caeneghem ook, heeft zijn eigen wetten en manieren. Bijvoorbeeld in dat van een ripple-effect. Het straalt af op de omgeving, en de omgeving neemt het over, of doet er in ieder geval iets mee.
Ripple-effect
Een heel mooi voorbeeld las ik jaren geleden al weer, maar wil ik toch graag met je delen. Het gaat om de joodse vrouw Hilde Back. Een vreemdeling hielp haar als klein meisje te ontsnappen naar Zweden, waar in Duitsland haar ouders stierven in een concentratiekamp. Na de oorlog werd zij zelf onderwijzeres en herinnerde zich maar al te goed dat ze in die oorlogsjaren in Duitsland nooit naar school mocht. Dat zette haar aan om een student in Afrika met een beetje geld te ondersteunen. Die student bleek Chris Mburu te zijn.
Mburu blonk uit op school en behaalde later diploma’s aan de Universiteit van Nairobi en de Harvard Law School. Om andere getalenteerde kinderen uit arme gezinnen te helpen hun studie op de middelbare school voort te zetten, richtte Mburu in 2001 een stichting op. Met de steun van de Zweedse ambassadeur in Kenia kon Mburu de weldoener opsporen die zijn leven had veranderd en noemde hij de stichting ter ere van haar: ‘Hilde Back Education Fund’.
Hilde Back’s daad van vriendelijkheid groeide uit een manier die ze zich nooit had kunnen voorstellen. Het Fonds heeft honderden kinderen in Kenia verder geholpen met hun en de student die zij onwetend sponsorde is mensenrechtenadvocaat voor de Verenigde Naties geworden.
Eind 2012 kreeg Back de kans om met Chris Mburu naar Kenia te reizen en daar haar 90e verjaardag te vieren en door veel van de kinderen te ontmoeten van wie het leven is veranderd door de stichting die haar naam draagt.
Het ripple-effect. Handelen vanuit je eigen morele kompas zonder te hoeven weten wat het doet.
Heilige graal
Vele, vele voorbeelden van een ripple-effect in leiderschap lees je terug in het boek van Dominique Haijtema ‘De heilige graal, een zoektocht naar leiderschap’ waarin ze veel grootheden op dit gebied heeft geïnterviewd. Sommige interviews dateren al van eerder, ik herinner mij haar interview met Stephen Covey (1932 - 2012) bijvoorbeeld nog heel goed, maar, en, het zijn meesterlijke verhalen die de tand des tijds makkelijk doorstaan.
‘Je moet wel de bereidheid hebben je op te offeren voor iets wat groter is dan jezelf. (...) Het zijn geen rijtjes die je uit je hoofd kunt leren. Je moet een persoonlijk mission statement maken en ernaar leven met integriteit.’ - Stephen Covey
Persoonlijk statement, geen regeltjes navolgen, het zijn deze ideeën die een dienend leiderschap van je vragen. En dat dienende komt bijna in elk interview dan weer terug. Waar dien je aan, waar dien je voor? Een wijze les die ook Dominique beschrijft in haar vorige rol als hoofdredacteur van Management Team. ‘Als ik anderen om advies vroeg, deed ik er niets mee, waardoor de goedbedoelde adviezen ook opdroogden. Bij mijn afscheid als hoofdredacteur kreeg ik een poster van de cover van het magazine met mijn foto erop - het klassieke afscheidscadeau. Er boven stond de slogan: ‘Voor leidinggeven ben ik niet in de wieg gelegd.’ Ik moest erom lachen, maar eigenlijk deed het pijn.’
Wat ons dat nu geeft in een prachtige reeks verhalen over en interviews met leiders op zoveel verschillende gebieden. En let op: het lezen ervan betekent slechts een aanzet om je zelf te gaan ontwikkelen, niet om deze inzichten te gaan kopiëren.
Namen als Warren Bennis, Barbara Kellerman, Marianne Williamson, Irvin Yalom, Jack Welch, Alain de Botton, Gabor Maté, Brené Brown, ik kan me voorstellen dat Dominique met groot plezier heeft gewerkt bij het samenstellen van dit boek, wat een parel!
‘Ik heb veel leiders ontmoet die aan geen enkel leiderschapsprofiel voldeden. Ze zijn niet verbaal begaafd of bijzonder extravert of zelfbewust, maar leiden de organisatie zeer effectief omdat ze weten waar ze mee bezig zijn, en waarom zij doen wat ze doen. Leiderschap gaat te vaak over de buitenkant.’ - Alain de Botton
Retraite in zakformaat
Iemand die veel te weten is gekomen over persoonlijk leiderschap is Roek Lips. Hij werd bekend met zijn videoportretten van mensen die hun levenservaringen deelden en de boeken die hij daarover samenstelde. Maar door de gebeurtenis in zijn eigen leven, de levensbedreigende ziekte die hem zelf overkomt én het boek dat hij daarover schreef, ‘Dit kan ook een goede tijd zijn, over tegenspoed en levenskracht’, is hij voor mij het voorbeeld geworden van iemand die begrijpt hoe het meesterschap over je eigen leven werkt.
Het onderweg zijn is voor Roek niet de gelatenheid van het afwachten, of het hard vechten om te blijven leven. Het wordt duidelijk in de passage in het boek als hij stuit op het Duitse woord ‘Gelassenheit’, dat veel meer in beweging brengt dan negatieve berusting. ‘Gelatenheid is allesbehalve een negatieve eigenschap, besluit ik. Het is een oproep om ons te bevrijden van verlangens en begeerten. De definitie van gelatenheid kan zijn: de kunst om het leven te aanvaarden met alles wat er is, om zo de innerlijke vrede, vrijheid en rust te bereiken. Oftewel: gelatenheid is de diepe ervaring die je bereikt bij volledige overgave.’
In het boek Retraite in zakformaat grijpt hij terug op al die eerdere verhalen om dat te vangen in 80 inspirerende citaten, overdenkingen en vragen die aanzetten tot reflectie. Het is inderdaad een boek dat je overal meeneemt en waar je hier en daar stukken uit kunt lezen, om daarna erop te kauwen. Bijvoorbeeld zoals deze: ‘Meditatie is een vorm van bevrijding: een proces van ontleren. Het stelt je in staat je los te maken van de drang om jezelf te bewijzen, om altijd meer te willen of voortdurend op zoek te zijn naar oplossingen. Zoals broeder Thijs zegt: ‘Je leegmaken om het leven binnen te laten.’ Dat klinkt eenvoudig, maar het vraagt een radicale keuze. Kun je ophouden met het najagen van geluk en succes zoals de buitenwereld die definieert?’
Geluk
Geluk. Toevallig bruggetje, echt waar, en het brengt me bij het boek van Rosalie Reichardt-Mulder, ‘Kwestie van geluk, inzicht, acceptatie en regie over je eigen leven’. En met dit boek hebben we ook de cirkel weer rond met de gedachte dat leiderschap altijd begint met het werken aan eigen inzichten. De reis van binnen naar buiten, hoe werkt je denken, je gevoel, je onbewuste (keuzes), in welk (familie) systeem zit je, en hoe werk je van het verleden naar het heden en vandaar uit naar een toekomst.
Rosalie Reichardt-Mulder reikt je dan in haar boek allerlei tools aan om dat avontuur te beginnen en onderweg te begrijpen aan welke rotspunt je nu weer hangt. Het geluk, het eigen geluk is dan niet het gelukkig zijn an sich, maar het samenvallen met wie je eigenlijk bent. Zo zit je dus in elkaar, dit zijn je patronen en mechanieken, en vooral belangrijk, ik kan loslaten wat me niet meer dient. Via theorieën en invalshoeken krijg je informatie over Transactionele Analyse, de Acceptance and Commitment Theorie, systemisch werk, lichaamswerk en Neurolinguistisch Programmeren.
Veel voorbeelden, oefeningen, inzichten, aha’s, en theorieën, yep, het is een werkboek. Aan de slag zou ik zeggen. Of zoals ze zelf schrijft: ‘Het is geen pad waarop je alleen maar gelukkig bent. Groeien kost tijd en gaat niet vanzelf. Soms is het hobbelig, soms kom je onverwachte uitdagingen tegen. Maar het helpt je om steeds meer te worden wie je echt bent.’
Het is net het echte leven zeg maar, zoals ook de boeken van Anne Van Caeneghem, Dominique Haijtema en Roek Lips al lieten lezen.
Anne Van Caeneghem - Magnetisch leiderschap, leiden en geleiden vanuit visie en vertrouwen Uitgeverij Content Atelier
Dominique Haijtema - De heilige graal, een zoektocht naar leiderschap Uitgeverij Boom
Roek Lips - Retraite in zakformaat, citaten, overdenkingen en vragen die aanzetten tot reflectie Uitgeverij Ambo|Anthos
Rosalie Reichardt-Mulder - Kwestie van geluk, inzicht, acceptatie en regie over je eigen leven Uitgeverij Boom
Ron van Es - mentor bij School for Purpose Leadership & hoofdredacteur bij Betekenis Boeken Club